Arabulucular, iki veya daha fazla tarafın çatışmasını önlemek, yönetmek veya çözmek için onların rızası ile karşılıklı olarak kabul edilebilir uzlaşma geliştirmesine yardımcı olur. Arabuluculuğun en güzel yanı, çatışan tarafların ilişkilerini geliştirebilmeleri ve doğru ortamda işbirliği yapabilmeleridir. Arabuluculuk faaliyetlerinin sonuçları, bir çatışmayı gidermek veya yönetmek için belirli bir konuyu ele alarak sınırlı bir ölçüde tutulabilir veya kapsamlı bir barış anlaşmasında çok çeşitli konuları ele alabilir. Arabuluculuk, tarafların rızasının alındığı bir süreç ve kalıcı bir sonuç için gönüllü bir çabadır. Taraflarla olan ilişkinin doğası arabulucunun rolünü etkiler: arabulucular genellikle prosedürel tavsiyelerde bulunmak ve süreci yönetmek için eylem için önemli bir alana sahipken, esasa ilişkin teklifler sunabilir.
Arabuluculuk, özel bir diplomatik faaliyet kümesinden ziyade esnek ancak yapılandırılmış bir girişimdir. Arabuluculuk, çatışan tarafların bir süreç hazırlamak için diğer hissedarlar ile bağlandığı anda başlıyor – bu görüşmeler hakkında resmi olmayan “tartışmalar” içerebilir. Etkili bir arabuluculuk süreci, çatışmanın özgüllüğünü dikkate alır. Çatışmanın nedenlerini ve dinamiklerini, tarafların konumlarını, çıkarlarını ve tutarlılığını ve toplumun daha geniş kesimlerinin ihtiyaçlarını ve bölgesel ve uluslararası ayarları dikkate alır. Arabuluculuk özel bir faaliyettir. Kişisel bir yaklaşımla, arabulucular çatışma tarafları için bir tampon oluşturur, sürece güven verir ve barışçıl bir çözümün erişilebilir olduğu inancını uyandırır.
İyi bir arabulucu dinleme ve diyalog yoluyla fikir alışverişi, sorunları çözerek işbirliği ruhu yaratır, müzakere tarafları güven ile anlaşmak için yeterli fikir, bilgi ve becerilere sahip olmasını sağlar, ve toplumun farklı katmanlarından gelen ilgili paydaşlar dahil etmek için bu işlemi genişletir teşvik eder. Arabulucular yaklaşımlarında iyi bilgilendirilmiş, sabırlı, dengeli ve ihtiyatlı olduklarında, müzakere eden taraflara bir anlaşmaya varmada en iyi şekilde yardımcı olurlar. Etkili arabuluculuk destekleyici bir dış ortam gerektirir; Çoğu çatışmanın güçlü bir bölgesel ve uluslararası boyutu vardır.
Diğer arabulucuların eylemleri, bir çözümün güçlendirilmesine yardımcı olabilir. Arabulucu, dış baskılara dayanabilmeli ve gerçek dışı zaman kısıtlamalarından kaçınmalı ve ortakların arabuluculuk çabalarına olan desteğini genişletmelidir. Bazı durumlarda, arabulucunun diğer aktörlerin öne sürdüğü teşviklerden veya engellerden yararlanma yeteneği, tarafların barış sürecine olan bağlılığını teşvik etmede yardımcı olabilir. Arabuluculuk süreci, farklı gruplar içinde ve arasındaki güç dengesi ve şahsi tahminler üzerinde bir etkiye sahiptir. Arabulucu, toplum destek aktörleri olarak, geçici bir süre için veya faaliyetten çekilme seçeneği sunmalı. Bu seçenek, tarafların müzakereleri kötü niyetle yürüttükleri, sonuçta ortaya çıkan sonucun yasal yükümlülüklere aykırı olduğu veya diğer aktörlerin süreci bozduğu ve arabulucunun eylem aralığını sınırladığı değerlendirildiğinde uygun olabilir. Bununla birlikte, bu, çatışmaları barışçıl bir şekilde çözmek için alternatif yollar ararken, tarafları durgun bir süreçte masada tutmanın değerine karşı çekilme risklerini dikkate almayı gerektiren hassas bir karardır. Etkili arabuluculuk potansiyeline işaret eden bazı göstergeler var. Birincisi ve en önemlisi, büyük çatışma tarafları anlaşmayı müzakere etme çabalarına açık olmalı; ikincisi, güvenilir ve desteklenen bir arabulucu seçilmeli ve üçüncüsü, süreci desteklemek için bölgesel düzeyde genel bir anlaşma olmalıdır. Etkili bir arabuluculuk süreci bozulduğunda, çatışmayı caydırmak veya insanların mağduriyetini hafifletmek için başka çabalar da gerekebilir. Bununla birlikte, gelecekteki olası arabuluculuk ücreti belirlemek ve değerlendirmek için kalıcı bir bağlantı olmalıdır.
