Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri, çağdaş hukuk sistemlerinin vazgeçilmez bir unsurudur. Bu yöntemle çatışma; kısa sürede, daha az masrafla ve tarafların daha yüksek memnuniyeti ile çözülebilir. Her ülkenin kültürüne, deneyimine ve hukuk sistemine göre farklılık göstermesine rağmen, gelişmiş hukuk sistemlerinde alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri ile uyuşmazlıkların çözüm oranı %98’e ulaşmaktadır. Bu uygulama ile mahkemelerdeki davaların sayısı önemli ölçüde azaltılmıştır.
Bu nedenle, alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri, her üç kişiden birinin mahkemede olduğu ülkemiz için yargı sisteminin yükünü azaltmak için önemli bir araçtır.
Son yıllarda, Türk yargı sistemi açısından alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin uygulanması konusunda önemli çalışmalar yapılmıştır. Ancak reform çabalarının başarısı; kamu kurumları, meslek kuruluşları ve sivil toplum kuruluşları arasında işbirliği ve anlayışına muhtaçtır.
Modern demokrasinin tanımına uygun olarak genel sosyal konsensüs ve birliğe dayanan sistemlerin daha iyi çalışacağı ve istenen sonuçları daha kolay elde edeceği yaygın olarak kabul edilen bir gerçektir.
Geleneksel kararların bir sonucu olarak, bir taraf kazanır, diğeri kaybeder veya bazen her iki taraf da kaybeder. Bununla birlikte, fikir birliğine dayanan alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinde, “kazan-kazan” ilkesi genellikle geçerlidir. Bu yöntemlerle anlaşmazlıklar daha az maliyetle ve daha kısa sürede çözülür.
Bu yöntemler arasında “uzlaşma”, “tahkim mahkemesi”, “arabuluculuk”, “tahkim” ve “sulh” bulunmaktadır. Tüketici uyuşmazlıklarında “tahkim Komitesi” ve vergi uyuşmazlıklarında “uzlaşma” kurumu uzun yıllardır kullanılmaktadır. Arabuluculuk, uzlaşma ve tahkim ile ilgili bazı yasal düzenlemeler yürürlüğe girmiş olsa da, bu sistemler henüz istenen ölçüde uygulanmamıştır.
İşte bu nedenlerden dolayı Yargıtay, Danıştay, Adalet Bakanlığı, Türkiye Odalar ve Borsalar için ortak bir sempozyum düzenledi. Bu programda, yüksek yargı üyeleri, hakim ve Savcılar, Adalet Bakanlığı bürokratları, akademisyenler, kamu kurumları ve sivil toplum temsilcileri birlikte alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri geliştirebilmek için, mevcut sorunlara çözüm aramaya geldi.
Genel olarak; arabuluculuğun yaygınlaştırılması ve etkinleştirilmesi için; arabuluculuk müzakerelerine mazeret göstermeden katılmayan tarafa yasal masraflar empoze etmek,
Adliyede kurulacak arabuluculuk merkezlerinin etkin hale getirilmesi,
Ticari davalarda; belirli bir miktara kadar uyuşmazlıklarda arabuluculuk ve tahkime başvurma yükümlülüğü,
Arabulucuların sadece hukuk mezunu olması gerekliliğinin yeniden incelenmesi,
Ticaret ve sanayi odaları ve arabuluculuk ve tahkim konularında ilgili aktörler olan avukatlar önünde yoğun bilgilendirici çalışmalar yapmak ve alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerini isteğe bağlı kurslar olarak öğretmek için hukuk fakülteleri ile işbirliği yapmak,
Mahkeme tarafından tahkim kararlarına bir onay notu verirken orantılı ücret yerine sabit bir ücret almak,
Tahkim kararlarına karşı adli makamlara yapılan başvurular için uzmanlık sağlamak.
Kamunun taraf olduğu uyuşmazlıklarda; kamulaştırma Kanununda “uzlaşma” kurumunu daha işlevsel hale getirmek,
İdarenin mevcut Yönetmelik aksine; değerlendirme Komisyonu tarafından gayrimenkulün değerinin belirlenmesi, verilen ekspertiz raporu, resmi taahhütlü bir mektup sahibine bildirmek ile birlikte kullanılan Tüm bilgi ve belgeler ve sahibi veya yetkili temsilcisinin 15 gün içinde bu mektubun tebliğ tarihinden itibaren yapılacak olan toplantı günü, teklif ya da hediye teklifi kabul etmek. gerekli hazırlığı yapın,
Yasanın 10. maddesinin 5. fıkrasında ” tarafları bir anlaşmaya davet ediyor.”açıklama yerine” tarafları barışa veya arabuluculuğa davet ediyor.”ifadesine yer vermek,
Bireysel işçi işveren anlaşmazlıkları ve yeniden istihdam davalarında arabuluculuğun zorunlu hale getirilmesi,
Üst düzey yöneticiler, her türlü iş anlaşmazlığına ilişkin tahkim anlaşmaları yapabilir,
Sosyal güvenlik anlaşmazlıklarında, SGK sigorta kayıtlarını sigortalıların ve işverenlerin kontrol ve onayına sunar, eğer bu Bilgi belirli bir süre içinde itiraz edilmezse, bu Bilgi sonuçlandırılır ve anlaşmazlıklarda karar bu verilere dayanarak alınır,
Küçük alacakların (2.500 TL dahil olmak üzere 2.500 TL’ye kadar) tahsilatı için gönderilen ödeme emrine karşı derhal itiraz edilmesi halinde arabuluculuğa başvurunun zorunlu hale getirilmesi, anlaşmaya varılması durumunda takip ücreti iade edilir ve tahsilat ücreti tahsil edilmez, arabulucunun ilk saatlik ücreti Hazine’den ödenir.,
Ceza Hukukunda; 5237 sayılı tck’da ön ödemeye tabi suçların kapsamının genişletilmesi,
Bir kamu davasının dosyalanmasının ertelenmesine ilişkin Yönetmeliğin kapsamının genişletilmesi,
Arabuluculuk kapsamını genişleterek, uzlaşma sadece adli para cezası gerektiren eylemler ve üst sınırı 5 yıla kadar hapis cezası olan suçlar için yapılır
Aile Hukukunda, dava açıldıktan sonra hakim, tarafları adliyelerdeki arabuluculuk merkezlerine yönlendirir ve bir “arabuluculuk bilgilendirme toplantısı” düzenler”,
Velayet, çocukla kişisel ilişki kurmak ve arabuluculuk yoluyla çözülen anlaşmazlıklar kapsamında nafaka anlaşmazlıklarını dahil etmek,
“Aile arabuluculuğu” konusunda uzman arabulucular yetiştirmek”,
Tüketici Hukukunda 3300 Türk lirasının üzerindeki uyuşmazlıklarda arabuluculuğun zorunlu hale getirilmesi,
İç vergiler ve kamu personeli ile ilgili anlaşmazlıklarda arabuluculuk faaliyetleri hakimler tarafından gerçekleştirilir,
İmar, kamulaştırma ve kamu taşınmaz mal ile ilgili anlaşmazlıklar, uzlaşma daha etkili kamulaştırma işlemi sırasında uzlaşma görüşmelerinde taraflar dışında bir uzman katılımı ile yapılabilir, ve uzlaşma ve ombudsman kurumunun önerileri kamu taşınmaz malların işgali kaynaklanan anlaşmazlıklar etkili olabilir,
yargitay.gov.tr
Yüksek Kurul tarafından uygulanan idari yaptırımlardan kaynaklanan anlaşmazlıklar durumunda, idare tarafından bir ihlal tespit edilirse, ihlale tabi olan eylemin düzeltilmesine ve idari yaptırım kararı kesinleşmeden önce uzlaşma sürecinin başlatılmasına izin veren bir düzenleme yapılır,
Deneme aşamasında “uzlaşma” Kurumu ve “etkili pişmanlık” uygulamaları dahil, Tam çare durumlarda alternatif çözümler uygulamak uygun olacaktır,
Halka saygıyla sunulur.